برآورد مقدار هدررفت آب ناشی از تبخیر در سد کالپوش استان سمنان و بررسی روش‌های کاهش آن

نوع مقاله : مقاله مستقل

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک، دانشگاه صنعتی شاهرود،ایران.

2 استادیار مهندسی مکانیک، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران.

10.22044/jsfm.2025.15984.3956

چکیده

در مناطق خشک و نیمه‌خشک علت عمده تلفات آب را میتوان پدیده‌ای به نام تبخیر سطحی دانست، که باتوجه‌به موقعیت و شرایط آب‌وهوایی کشورها، به‌عنوان یک عامل مهم در میزان تلفات منابع آبی در یک کشور، نقش ایفا میکند. در این پژوهش به برآورد میزان تبخیر در سد کالپوش واقع در استان سمنان پرداخته و با درنظرگرفتن شرایط اقلیمی و آب‌وهوایی و ... میزان تبخیر از فرمولهای تجربی و همچنین اندازهگیری بیلان آب محاسبه شده است. در ادامه بهینهترین روش و ضریب تبخیر مناسب برای برآورد تبخیر انتخاب می‌گردد. باتوجه‌به محاسبات انجام شده مدل ایوانف با کمترین میزان خطا بهترین همپوشانی را با میزان تبخیر اندازه گیری شده با استفاده از تشت تبخیر داشته و ضریب مناسب تبخیر از بین ضرایب بین 0.6 تا 0.9 بررسی و ضریب 0.85 با کمترین خطا انتخاب گردید و سپس در رتبه بعد فرمول تجربی سازمان عمران آمریکا انتخاب گردید. روش‌های دیگر به علت در نظرنگرفتن فشار بخار در آن فرمولها و احتمال خطای محاسبات با مقدار واقعی قابل‌استفاده برای سد کالپوش نمیباشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1[ شمسایی ا، حسنی ا. (1386)، " مروری بر روش‌های کاهش میزان تبخیر از سطوح آزاد آبی در مناطق خشک و نیمه خشک"، اولین همایش سازگاری با کم آبی، ص6، تهران.
]2[ هاشمی منفرد آ، رضاپور م، ژیان ت ،(1396)، " کنترل سرعت باد جهت کاهش تبخیر از سطح دریاچه‌ها و مخازن به کمک بادشکن"، کنفرانس هیدرولیک ایران، ص1، اردبیل.
]3[ شرایعی، مریم و حقایقی مقدم، سیدابوالقاسم. (1399). "مروری بر روش‌های کاهش تبخیر از سطح آزاد آب و معرفی شیوه‌های مناسب کاربردی و اقتصادی". نشریه آب و توسعه پایدار، سال هفتم شماره 2 (پیاپی 16، تابستان 1399) صفحات:53 تا 62
]4[ هوشمندزاده، فاطمه و یزدانی، محمدرضا و موسوی، سیدفرهاد،1402، ارزیابی استفاده از پوشش­های فیزیکی در کاهش تبخیر از سطح مخازن کوچک آب در مناطق خشک و نیمه خشک
 
[5] Shalaby, M. M., Nassar, I. N., & Abdalla, A. M. (2021). Evaporation suppression from open water surface using various floating covers with consideration of water ecology. Journal of Hydrology, 598, 126482.
[6] Amir Rezazadeh, Pooria Akbarzadeh, Milad Aminzadeh, The effect of floating balls density on evaporation suppression of water reservoirs in the presence of surface flows, Journal of Hydrology, Vol. 591, 2020.
[7] Bakhtiar, M., Aminzadeh, M., Taheriyoun, M., Or, D., Mashayekh, E. 2022. “Effects of floating covers used for evaporation suppression on reservoir physical, chemical and biological water quality parameters”. Ecohydrology. 15(8), e2470.
]8 [باقرزاده انصاری، امین و ظهیری، جواد و مرادی سبزکوهی، عادل و چراغی، میترا،1401، بررسی تاثیر متقابل پارامترهای مختلف هواشناسی بر میزان تبخیر از سطح آب، اولین همایش بین المللی و دومین همایش ملی مدل سازی و فناوری های جدید در مدیریت آب، بیرجند
]9[ سلطانی، الف؛ پودینه، ص؛ رئیسی، م؛ ذوالفقاری، ع.ا. و کابلی، س.ح. 1402 " تحلیل فراوانی وقوع موج سرما در استان سمنان" اقلیم و بوم­سازگان مناطق خشک و نیمه خشک، 1(1)، 183-167
 
]10[ مظاهری، مهدی. (خرداد 1402). بررسی کلی بیلان آب در کشور: وضعیت و چالش‌ها. تهران، ایران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. https://sid.ir/paper/1065799/fa
]11[ مهندسان مشاور آب نیرو. نشریه شماره 272-سازمان مدیریت و برنامه ریزی: "راهنمای مطالعات بهره برداری از مخازن سدها- دستورالعمل بهره برداری و نگهداری از سد کالپوش و اجزای وابسته"(1391)
]12[ علیزاده، ا.(1394)،  "اصول هیدرولوژی کاربردی. چاپ نهم"، انتشارات دانشگاه امام رضا(ع) مشهد.
]13[ نجفوند دریکوندی، م. اسلامی، ح. (1395). " مقایسه روش‌های تجربی برآورد تبخیر از سطح آزاد آب (مطالعه موردی: سد تنظیمی دز)" فصلنامه علمی تخصصی مهندسی آب، مقاله 7، دوره 4، شماره 2، مهر 1395، صفحه 65-73
]14[ سپاس­خواه د. (1398). "کاهش تبخیر از مخزن آب سدها"، مجله پژوهش‌های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد 3 شماره 1، ص 13 تا 26.
]15[ باریده م. (1387). " برآورد میزان تبخیر از دریاچه سدهای کشور با استفاده از طشت تبخیر"، سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، صفحه 1، تبریز.